Relevante initiatieven in het zorg-, onderzoeks en persoonsdomein

datum: 23-08-2024 Status: VASTGESTELD

 

De basis van het Health-RI ecosysteem is een federatief netwerk van gecentraliseerde en gedecentraliseerde componenten, welke gebruik maakt van bestaande (inter)nationale initiatieven. Voor het succes van het Health-RI ecosysteem is het essentieel dat de architectuur ervan aansluit op deze initiatieven. De meest relevante initiatieven en de wijze waarop deze aansluiten op het Health-RI ecosysteem worden hieronder in willekeurige volgorde opgesomd:

• CumuluZ: CumuluZ richt zich op de realisatie van een infrastructuur waarmee zorgdata veilig kan worden gedeeld; een initiatief van de zorg voor de zorg.

• DIZRA: DIZRA is de referentiearchitectuur voor een duurzaam informatiestelsel in de zorg. De principes en roldefinities van DIZRA en het DIZRA Interoperability Framework zijn leidend bij de totstandkoming van het Health-RI Architectuurontwerp.

• EHDS: De European Health Data Space (EHDS) is een voorstel van de Europese Commissie om snel en makkelijk medische gegevens te kunnen uitwisselen en burgers toegang te geven tot hun gezondheidsdata. Om het secundaire gebruik van zorgdata te bevorderen, wordt een grensoverschrijdende infrastructuur opgericht: HealthData@EU. Het Health-RI Architectuurontwerp sluit aan op EHDS door hergebruik te maken van de definities en concepten uit EHDS en afspraken op te nemen voor de realisatie van het voor HealthData@EU benodigde national contact point for secondary use of electronic health data.

• eIDAS: eIDAS is een verordening (inclusief amendementen) die het gebruik van elektronische identificatie- en vertrouwensdiensten in de EU bevordert. Hierdoor kunnen individuen en bedrijven online en over landsgrenzen heen transacties uitvoeren terwijl een hoog niveau van beveiliging en bescherming van gegevens wordt gegarandeerd. De eIDAS-expertgroep heeft een architectuurraamwerk opgesteld met open standaarden, specificaties en richtlijnen voor de implementatie van eIDAS. Het Health-RI Architectuurontwerp sluit aan op eIDAS door voor generieke functies op het gebied van digitale identiteit hergebruik te maken van de definities en concepten uit eIDAS en de open standaarden, specificaties en rechten uit het onderliggende architectuurraamwerk.

• Gaia-X: Gaia-X is een Europees initiatief dat streeft naar het opzetten van een gefedereerde data-infrastructuur die datasoevereiniteit, interoperabiliteit, veiligheid, vertrouwen en innovatie bevordert. Het heeft tot doel een raamwerk te creëren dat Europese bedrijven en organisaties in staat stelt om gegevens op een verantwoorde en voordelige manier te gebruiken, terwijl ze zich houden aan de Europese waarden en regelgeving.

• HORA: HORA is de referentiearchitectuur voor het hoger onderwijs. HORA beschrijft o.a. de bedrijfsfunctiegroep Onderzoek. Het Health-RI ecosysteem gebruikt de HORA als basis voor haar inrichting.

• KIK-V: In het programma KIK-V werken ketenpartijen in de verpleeghuiszorg aan de hand van een afsprakenset samen aan het stroomlijnen van de uitwisseling van secundaire data. KIK-V is de meest concrete op open standaarden gebaseerde implementatie van het Personal Health Train concept in Nederland. Het Health-RI ecosysteem sluit aan op KIK-V door waar mogelijk hergebruik te maken van de afsprakenset en technologische oplossingen die uit het programma KIK-V voortkomen.

• MedMij: MedMij richt zich op het uitwisseling van gezondheidsgegevens tussen het systeem van de Zorgaanbieder en de zelfgekozen persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO) van de burger. Hierdoor wordt het mogelijk gezondheids- en onderzoeksgegevens beschikbaar te stellen voor burgers. Via een PGO kan een burger informatie over onderzoeken, die gegevens over haar/zijn gezondheid hebben gebruikt, verzamelen en bekijken. Voor de uitwisseling van informatie over onderzoeken tussen burgers enerzijds en zorgaanbieders en onderzoeksorganisaties anderzijds sluit het Health-RI ecosysteem aan bij het MedMij afsprakenstelsel. Daarnaast wordt in het Health-RI ecosysteem het door MedMij geïntroduceerde concept van verschillende types Dienstverleners overgenomen.

• Mitz: Het progamma Mitz richt zich op het ontwikkelen van een landelijke toestemmingsvoorziening (Mitz) waarin burgers, zorgverleners en zorgaanbieders toestemmingen voor de uitwisseling van zorggegevens kunnen vastleggen, beheren en raadplegen. Mitz biedt een oplossing waarmee de burger kan bepalen wie haar/zijn gegevens mag zien. Hiermee kan Mitz invulling geven aan de onderdelen van de Module Generieke functies die gaan over zeggenschap. Het Health-RI ecosysteem sorteert voor op het gebruik van Mitz voor het centraal registeren, beheren en raadplegen van zeggenschap voor secundair gebruik.

• Nuts: Stichting Nuts en de Nuts community richten zich op het realiseren van een volledig op open standaarden gebaseerde vertrouwenslaag waarmee het internet veilig kan worden gebruikt voor het delen van (bijzondere) persoonsgegevens in en rondom de zorg. Nuts biedt open standaarden en gratis open source software aan voor de invulling van verschillende onderdelen van de Module Generic features. De gratis open source software van Nuts biedt een laagdrempelige mogelijkheid om invulling te geven aan de vanuit eIDAS aanbevolen standaarden voor de invulling van generieke functies op het gebied van digitale identiteit. Het Health-RI Architectuurontwerp sluit aan op Nuts door voor de invulling van de voor het Health-RI ecosysteem benodigde vertrouwenslaag te kiezen voor de vanuit eIDAS aanbevolen open standaarden in de wetenschap dat Nuts hiervoor indien nodig gratis open source software biedt.

• Personal Health Train: De Personal Health Train (PHT) is een concept voor data-gedreven, gedecentraliseerd onderzoek dat tot doel heeft het veilige en gecontroleerde gebruik van gezondheidsgegevens voor wetenschappelijk onderzoek mogelijk te maken, terwijl de privacy en rechten van de gegevenssubjecten worden beschermd. Het PHT-concept is gebaseerd op het idee van een "trein", waarbij elke gegevensprovider een station is en de gegevens en/of analyses op een veilige en gestandaardiseerde manier tussen de stations reizen. Het Health-RI Architectuurontwerp sluit aan op het concept Personal Health Train door hergebruik te maken van het concept FAIR data station.

• Registratie aan de bron: richt zich op de ontwikkeling van semantische standaarden die het fundament vormen van eenduidige registratie. Het Health-RI Architectuurontwerp sluit op het gebied van semantische standaarden voor zorgdata aan op de uitkomsten van het programma Registratie aan de Bron.

• Twiin: Twiin richt zich op uitwisseling van zorggegevens tussen (regionale) knooppunten. Twiin beschrijft verschillende afspraken voor de invulling van de Module Generic features waaronder de beschrijving van een vertrouwensmodel. Het Health-RI Architectuurontwerp sluit op Twiin aan.

• VIPP Programma’s: VIPP staat voor Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt & Professional. VWS heeft voor verschillende zorgsectoren VIPP-programma’s ingericht. De belangrijkste doelstelling van de VIPP programma’s is het uitwisselen van gestandaardiseerde informatie tussen de zorginstelling en de patiënt en tussen zorginstellingen onderling. Door de VIPP-programma’s zijn breed ondersteunde afspraken gemaakt over hoe op basis van open standaarden zorgdata dient te worden gestructureerd en beschikbaar gemaakt. Daarnaast hebben veel zorgorganisaties geïnvesteerd in systemen die deze afspraken hebben geïmplementeerd. Het Health-RI Architectuurontwerp sluit aan op de VIPP-programma’s door waar mogelijk hergebruik te maken van de afspraken en systemen die uit de VIPP-programma’s voortkomen.

• PLUGIN: PLUGIN (Platform voor Uitwisseling en Hergebruik van Klinische Data Nederland) is een initiatief van DHD, het Expertisecentrum Zorgalgoritmen (EZA), en Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Het project heeft tot doel om klinische data in de Elektronische Patiëntendossiers (EPDs) van de Nederlandse ziekenhuizen te ontsluiten tbv gefedereerde analyse waarbij de privacy van patiënten gewaarborgd blijft.

• TZW: Thesaurus Zorg en Welzijn. De Thesaurus Zorg en Welzijn is een terminologiebestand van ruim 50.000 termen uit de zorgsector, het sociaal domein, maar ook andere levensgebieden als wonen en onderwijs. Met zowel vaktaal als meer begrijpelijke varianten van vaktermen. De begrippen bij Health-RI sluiten 1 op 1 aan bij de begrippen van de TZW.

• IZA: Integraal zorgakkoord. Het Integraal Zorgakkoord heeft als doel de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Om dit te bereiken zijn afspraken gemaakt tussen het ministerie van VWS en een groot aantal partijen in de zorg. Ondertekenaars van het IZA zijn onder meer overkoepelende organisaties van ziekenhuizen, de geestelijke gezondheidszorg en de ouderenzorg. Het Health-RI ecosysteem heeft als doel de motor te zijn van een lerend zorgsysteem om een snellere gezondheidsverbetering voor burgers en patiënten te realiseren. Het Health-RI ecosysteem draagt op deze manier bij aan de doelen van het Integraal Zorgakkoord.

• NLAIC: Nederlandse AI Coalitie. Health-RI heeft contact met de NLAIC om de mogelijkheden van AI binnen het ecosysteem te onderzoeken.

• NVS: Nationale Visie en Strategie voor het gezondheidsinformatiestelsel. Het Health-RI ecosysteem ondersteunt de doelstellingen van de NVS.

• IDS-RAM: Internationale Data Space Referentie Architectuur Model. Datasoevereiniteit is een centraal aspect van de International Data Spaces. Het kan worden gedefinieerd als het vermogen van een natuurlijke persoon of rechtspersoon om volledig zelfbepaald te zijn met betrekking tot zijn gegevens. Het International Data Spaces-initiatief stelt een referentiearchitectuurmodel voor voor deze specifieke mogelijkheid en aanverwante aspecten, inclusief vereisten voor veilige en vertrouwde gegevensuitwisseling in zakelijke ecosystemen.

• HDAB-NL: Dit vierjarig programma ontwikkelt technische functionaliteiten voor een coördinerende Health Data Acces Body (HDAB). Een HDAB ziet toe op veilige toegang tot gezondheidsgegevens voor wetenschappelijk onderzoek, innovatie en beleid. Het programma helpt Nederlandse partijen aan te sluiten bij TEHDAS2 en zich voor te bereiden op onderdelen uit de aanstaande European Health Data Space (EHDS) verordening. VWS is verantwoordelijk voor de projectorganisatie. ICTU,  het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Health-RI en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zijn gevraagd de functionaliteiten van een Nederlandse HDAB te onderzoeken. In dit project worden o.a.. de rollen uitgewerkt van de Centrale toetsingscommissie data-aanbieden en Data-onderzoek aanvraagdienst in werkpakket DAAMS, de Datagids in werkpakket Catalogus en Centrale analyse verwerkingsomgeving in werkpakket Secure Proces Environment (SPE).

• GDI: Genomic Data Infrastructure. Het Genomic Data Infrastructure (GDI)-project maakt toegang mogelijk tot genomische en gerelateerde fenotypische en klinische gegevens in heel Europa. Dit wordt gedaan door een gefedereerde, duurzame en veilige infrastructuur op te zetten om toegang te krijgen tot de gegevens. Het bouwt voort op de resultaten van het Beyond 1 Million Genomes (B1MG)-project en verwezenlijkt de ambitie van het 1+Million Genomes (1+MG)-initiatief. Health-RI is betrokken bij dit project om de Omics activiteiten internationaal te laten aansluiten. Zie ook dit artikel.

• EUCaim: Het EUropean Federation for CAncer IMages (EUCAIM) project heeft als doel de kracht van medische beelden en kunstmatige intelligentie toegankelijk te maken voor patiënten, clinici en onderzoekers en is een van de belangrijke onderdelen van het Europees kankerbestrijdingsplan. Health-RI's belangrijkste betrokkenheid ligt in de implementatie van de centrale hub.

• Quantum: QUANTUM (Quality, Utility and Maturity Measured) is een door Horizon Europe gefinancierd 3-jarig (2024-2026) project dat gericht is op de ontwikkeling van een kwaliteits- en bruikbaarheidslabel voor secundair gebruik van gezondheidsgegevens in de EU. Health-RI is mede-leider van het werkpakket Demonstrators, dat de ontwikkelde kwaliteitslabels implementeert en test met representatieve gegevenshouders in heel Europa.

Bovenstaande initiatieven vormen gezamenlijk een rijk gevulde toolkit waarvan grote delen kunnen worden hergebruikt om invulling te geven aan de voor het Health-RI ecosysteem benodigde architectuur. In de volgende paragraaf wordt een start gemaakt met het concretiseren van het modulair ontwerp in lijn met bovenstaande initiatieven.